Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde Cebriyye’nin Tenkidi ve İnsan-ı Kâmilin Cebriliği

[ X ]

Tarih

2022

Dergi Başlığı

Dergi ISSN

Cilt Başlığı

Yayıncı

Erişim Hakkı

info:eu-repo/semantics/openAccess

Özet

Mevlânâ Mesnevî-i Ma‘nevî’de insanın ilâhî irade karşısındaki konumunu değerlendirerek çeşitli vesilelerle Cebriyye’yi konu edinir. Cebriyye’ye yönelik çok yönlü tenkitleri bulunan Mevlânâ genellikle insanın ahlaki özellikleri ve psikolojik gerçeklikleri üzerinden konuyu ele alır ve insanı cebrî düşünceye iten sebepleri bu minval üzerinden irdeler. Mevlânâ’ya göre; şüphe ve tereddüt içinde cebrî tutum sergileyen insan, cehaletle gözünü ışığa kapatmış, ahlaki tutum ve eksikliklerinin beslediği bir nazarla konuya yaklaşmaktadır. Aklına aslında kendi iradesiyle perde çeken Cebriyye yapıp ettiklerine karşılık hem bu dünyada hem de ahirette verilecek adalet ve cezadan kaçmak arzusundadır. Cebriyye bu tavrı ile insan tabiatını inkâr etmekte ve Kur’an-ı Kerim’i kalbinde yer alan eğrilikle hevasına göre tevil etmektedir. Bu nedenle cebrî tutum hakikatte bir ahlak problemidir. Tetkik edilmesi gereken bir başka cebrî tavır daha vardır ki o da vaktinde gösterilmiş cebrîliktir. Cebriyye’nin zan ve şüphe içinde olmasının aksine, yakîne ulaşarak muhkem bir tutum sergileyen insan-ı kâmilin cebrîliği katrenin denize karışması gibidir. Bu çalışmada Mevlânâ’nın Cebriyye’ye yönelik tenkitleri ve ihtiyarın varlığına yönelik getirdiği deliller farklı alt başlıklar altında incelenmiş henüz tekâmüle ermemiş olan insanın zannına ve cebriyyeciliğine karşılık insan-ı kâmilin yakîni ve cebrîliği ele alınmıştır.

Açıklama

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, Klasik Türk Edebiyatı, Mevlânâ, İhtiyar, Cebriyye

Kaynak

Sufiyye

WoS Q Değeri

Scopus Q Değeri

Cilt

Sayı

13

Künye