Sektör-ülke açısından ihracat çeşitlendirmesi ve ihracatı etkileyen faktörler: Türkiye üzerine bir uygulama

Abstract

Türkiye son yıllarda orta ve uzun vadeli ihracat hedefleri belirlemiş, bu hedeflere ulaşmak için de strateji ve planlamalar yapmıştır. Söz konusu hedeflere ulaşabilmesi için ihracatın dengeli ve sürdürülebilir bir yapıda olması gerekmektedir. Bu bağlamda Türkiye’nin sektörel ihracat yapısının araştırılması önem arz etmektedir. Bu çalışmada Türkiye’nin sektörel ihracatının ülke bazında çeşitlendirmesi ve sektörel ihracatını etkileyen temel faktörlerin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda birinci aşamada Entropi Endeksi yöntemi kullanılarak Türkiye’nin sektörel ihracatının ülke bazında çeşitlendirmesi, ikinci aşamada Poisson Pseudo Maksimum Olabilirlik (PPML) yöntemi kullanılarak sektörel ihracatını etkileyen temel faktörler tespit edilmiştir. Çalışma, 2010-2019 dönemini ve SITC Rev4 Haneli 1'de sınıflandırılan 10 sektörü kapsamakta olup, toplam ihracat verileri Türkiye İstatistik Kurumu'ndan (TÜİK) alınmıştır. Çalışmada ayrıca Türkiye ve ithalatçı ülkelerin GSYİH'sı, ithalatçı ülkelerin Türkiye'den uzaklıkları, Türkiye'nin reel döviz kuru endeksi yıllık panel verileri kullanılmıştır. Yapılan çeşitlendirme analizine göre ihracat yapılan 10 sektörden 8’inde son yıllarda ülke çeşitlendirmesi söz konusudur. Bu durum pazarda ülke sayısının dengeli bir şekilde arttığını göstermektedir. Yapılan PPML analizi sonucunda ise Türkiye sektörel ihracatının ihracat partneri olan ülkenin GSYİH ile ülkeler arası uzaklığa duyarlı olduğu, reel döviz kur endeksi ile Türkiye’nin GSYİH’nin etkisinin sektörel bazda değiştiği görülmüştür. Elde edilen sonuçlar, Türkiye’nin özellikle yakın coğrafyasında ekonomik olarak gelişme potansiyeline sahip ülkelerle ticaretini artırmasının gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Sonuç olarak Türkiye’nin sürdürülebilir ihracat performansı sergilemesi ve ihracat hacminde dünya sıralamasında ön sıralarda yer alabilmesi için pazar çeşitliliğini sağlaması ve yakın coğrafyası ile iyi ekonomik ilişkiler kurması gerekmektedir.

Turkey has set medium and long term export targets in recent years, also for achieving these targets has made the strategy and plans. To achieve these aforementioned targets, it’s exports must be in a balanced and sustainable structure. In this context, it is important to investigate the sectoral export structure of Turkey. In this study it was aimed to identify diversification Turkey's sectoral exports on a country basis and the main factors affecting sectoral exports. In accordance with this purpose, in the first stage, diversification of Turkey's sectoral exports was calculated by using the Entropy Index method, in the second stage, the main factors affecting sectoral exports were determined by using the Poisson Pseudo Maximum Likelihood (PPML) method. The study covers the 2010-2019 period and 10 sector classified in SITC Rev4 Digit 1, and total exports data were gathered from Turkish Statistical Institue (TurkStat). And also the GDP of Turkey and importer countries, the distance of importing countries from Turkey, Turkey's real exchange rate index annual panel data were used in the study.According to the diversification analysis, there has been country diversification in 8 out of 10 sectors exported in recent years. This situation shows that the number of countries in the foreign market has increased in a balanced way. The PPML analysis showed that Turkey's sectoral exports are sensitive export partner's GDP and to the distance between countries, and that the effect of the real exchange rate index and Turkey's GDP varies on a sectoral basis. The results obtained especially revealed that the necessity of increasing trade with countries with potential for economic development in the region close to Turkey. As a result, in order for Turkey to demonstrate sustainable export performance and to be at the forefront of the world ranking in export volume, it must ensure market diversity and establish good economic relations with its close geography.